Thủ tướng Campuchia Hun Sen hôm Chủ nhật (12/9) cho biết Trung Quốc đã đồng ý cung cấp cho quốc gia Đông Nam Á này khoản viện trợ không hoàn lại trị giá 272 triệu USD trong chuyến thăm của Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị. (Ảnh: Omar Havana/Getty Images)

Khoản lợi kếch xù của Trung Quốc trong mối quan hệ ‘bền chặt hơn sắt đá’ với Campuchia

 Bình luậnThủy Tiên •  18/09/21

Thủ tướng Campuchia Hun Sen mới đây hân hoan ca ngợi khoản viện trợ không hoàn lại 272 triệu USD từ Trung Quốc trong chuyến thăm của Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị, còn Trung Quốc khẳng định thông điệp về mối quan hệ “bền chặt hơn sắt đá” giữa hai nước. Các khoản tiền tài trợ không bao giờ là ‘bữa trưa miễn phí’, Trung Quốc đã chiếm được vị trí đắc địa về chiến lược ở quốc gia nhỏ bé này, bàn đạp để phóng thích tham vọng quân sự, thứ mà Nga và Mỹ thèm khát bấy lâu nay.

Thủ tướng Campuchia Hun Sen hôm Chủ nhật (12/9) cho biết Trung Quốc đã đồng ý cung cấp cho quốc gia Đông Nam Á này khoản viện trợ không hoàn lại trị giá 1,75 tỷ NDT (272 triệu USD) trong chuyến thăm của Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị.

Trung Quốc là nước đầu tư lớn nhất và là đối tác chính trị thân cận nhất của Campuchia khi hỗ trợ phần lớn nền kinh tế của quốc gia này. Ông Hun Sen không nêu chi tiết khoản viện trợ từ Bắc Kinh sẽ được sử dụng vào việc gì.

Phát biểu trên một chương trình truyền hình trực tiếp, Hun Sen ca ngợi Trung Quốc đã viện trợ tại lễ bàn giao một sân vận động mới có sức chứa 60.000 người được xây dựng ở ngoại ô thủ đô Phnom Penh. Hãng thông tấn nhà nước Campuchia AKP đưa tin Bộ trưởng Du lịch Thong Khon cho biết, Chính phủ Trung Quốc đã cung cấp 160 triệu USD tài trợ cho dự án này.

\”Trước đây, chúng ta không thể tưởng tượng rằng Campuchia sẽ có một sân vận động lớn như vậy ở đây, nhưng Trung Quốc đã giúp chúng ta biến điều đó thành hiện thực\”, ông Hun Sen phát biểu tại buổi lễ khi gọi sân vận động này là \”thành quả của tình hữu nghị bền chặt giữa Campuchia và Trung Quốc\”.

Phát biểu trước báo giới, ông Vương Nghị cũng đưa ra quan điểm tương tự: “Hãy để tình hữu nghị Trung Quốc – Campuchia bền chặt hơn sắt đá”.

Theo ông Hun Sen, Trung Quốc cũng hỗ trợ xây dựng hơn 2.000 km (1.200 dặm) đường và bảy cây cầu lớn bắc qua sông Mekong, Tonle Sap và Bassac, vắc-xin do Trung Quốc bán và viện trợ đã giúp Campuchia chiến đấu với đại dịch.

Không có bữa trưa nào miễn phí

Campuchia – Trung Quốc đã ký một thỏa thuận bí mật cho phép các lực lượng vũ trang của họ sử dụng căn cứ hải quân Ream ở Campuchia nhằm nỗ lực tăng cường khả năng triển khai sức mạnh quân sự của Bắc Kinh trên toàn cầu.

Ream đã từng bị lôi kéo vào cuộc cạnh tranh quyền lực lớn trước đây, thu hút sự chú ý của cả Hoa Kỳ và Liên Xô trong Chiến tranh Lạnh.

Hiệp ước này — được ký vào đầu năm 2019 nhưng không được cả hai bên tiết lộ — đã trao cho Trung Quốc độc quyền đối với một phần của cơ sở hải quân Campuchia trên Vịnh Thái Lan, cách không xa một sân bay lớn hiện đang được một công ty Trung Quốc xây dựng.

Một số chi tiết của bản thỏa thuận cuối cùng không được biết, nhưng bản dự thảo ban đầu, đã được các quan chức Mỹ nhìn thấy, sẽ cho phép Trung Quốc sử dụng căn cứ này trong 30 năm và tự động gia hạn 10 năm sau đó. Theo dự thảo, Trung Quốc sẽ có thể đưa quân nhân, cất giữ vũ khí và neo đậu tàu chiến.

Được bao quanh bởi rừng rậm và rừng ngập mặn, và bị một ngôi chùa Phật giáo che khuất, cơ sở hải quân đang được đề cập, tại Ream, có diện tích khoảng 190 mẫu Anh và bao gồm hai cơ sở được xây dựng bằng kinh phí của Hoa Kỳ và được hải quân Campuchia sử dụng, và một bến tàu duy nhất nơi có hàng chục tàu tuần tra.

Theo dự thảo ban đầu của hiệp định cơ bản, Trung Quốc sẽ xây dựng hai cầu tàu mới – một cho Trung Quốc sử dụng, một cho Campuchia và có thể sẽ cần phải nạo vét thêm để căn cứ này có thể đón các tàu hải quân lớn hơn của Trung Quốc, các quan chức Mỹ cho biết.

Dự thảo cũng cho phép nhân viên Trung Quốc mang vũ khí và hộ chiếu Campuchia, đồng thời yêu cầu người Campuchia phải được Trung Quốc cho phép vào khu vực Ream rộng 62 mẫu Anh của Trung Quốc.Campuchia – Trung Quốc đã ký một thỏa thuận bí mật cho phép các lực lượng vũ trang của họ sử dụng căn cứ hải quân Ream ở Campuchia nhằm nỗ lực tăng cường khả năng triển khai sức mạnh quân sự của Bắc Kinh trên toàn cầu. (Ảnh: TANG CHHIN SOTHY/AFP qua Getty Images)

Các hình ảnh vệ tinh cho thấy một khu vực bên trong căn cứ Ream gần đây đã được dọn sạch để chuẩn bị cho công việc xây dựng. Một cây cầu ở lối vào cũng đang được sửa chữa.

Các cơ sở do Mỹ tài trợ tại Ream sẽ được di dời để cho phép “phát triển cơ sở hạ tầng hơn nữa và tăng cường an ninh”, theo một bức thư hồi tháng 7 từ Bộ Quốc phòng Campuchia gửi cho Mỹ.

Một sân bay lớn mới cũng đang được xây dựng tại Dara Sakor, cách Ream khoảng 40 dặm về phía tây bắc, bởi một công ty tư nhân Trung Quốc với hợp đồng thuê 99 năm trên một dải ven biển dân cư thưa thớt ở Campuchia.

Những hình ảnh vệ tinh gần đây cho thấy công việc tiến triển nhanh chóng trong năm qua. Địa điểm này hiện có một đường băng dài 2 dặm – đủ lớn cho các máy bay Boeing 747 và Airbus A380, cũng như cho các máy bay ném bom và vận tải quân sự tầm xa của Trung Quốc.

Theo các quan chức Mỹ và đồng minh, các hình ảnh cũng cho thấy dường như những cái này là đang chuẩn bị cho các ngã rẽ đường băng cần thiết để máy bay quân sự cất cánh và hạ cánh nhanh chóng, đặc biệt là máy bay chiến đấu. 

Các hoạt động quân sự từ căn cứ hải quân, sân bay hoặc cả hai sẽ làm tăng mạnh năng lực của Bắc Kinh trong việc thực thi các yêu sách lãnh thổ và lợi ích kinh tế ở Biển Đông, đe dọa các đồng minh của Mỹ ở Đông Nam Á và mở rộng ảnh hưởng của nước này đối với eo biển Malacca có tính quan trọng về mặt chiến lược.

Máy bay chiến đấu bay từ Dara Sakor sẽ có thể tấn công các mục tiêu ở Thái Lan, Việt Nam, Singapore và các nơi khác.

Nói dối người dân Campuchia? Tình báo Mỹ nói khác 

Các quan chức Trung Quốc và Campuchia đã phủ nhận có bất kỳ kế hoạch nào về một căn cứ quân sự của Trung Quốc ở nước này. \”Không có gì đang xảy ra như vậy\”, Phay Siphan, phát ngôn viên của chính phủ Campuchia cho biết khi gọi đó là “tin tức giả”.

Tuy nhiên, các quan chức Hoa Kỳ và đồng minh cho biết một thỏa thuận đã được thực hiện, một căn cứ quy mô lớn của Trung Quốc sẽ cung cấp cho Bắc Kinh cơ sở hải quân chuyên dụng đầu tiên ở Đông Nam Á và tiền đồn thứ hai giống những gì Lầu Năm Góc nhìn nhận là Trung Quốc đang tìm kiếm một mạng lưới toàn cầu gồm các địa điểm quân sự và lưỡng dụng.

Trung Quốc đã mở tiền đồn quân sự đầu tiên ở nước ngoài, tại quốc gia Đông Phi Djibouti, vào năm 2017, để tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động xung quanh Ấn Độ Dương và châu Phi. Kể từ năm 2014, Trung Quốc cũng đã xây dựng bảy đảo nhân tạo kiên cố ở Biển Đông, trong đó ba đảo có đường băng.

Một tiền đồn nữa ở Campuchia sẽ củng cố thêm sự kìm kẹp của ĐCS Trung Quốc lên một quốc gia nơi mà chính phủ độc tài của nó được các khoản vay, đầu tư và ảnh hưởng ngoại giao của Trung Quốc hỗ trợ trong khi Bắc Kinh ngày càng thách thức Washington về ảnh hưởng kinh tế và quân sự với tư cách là một đất nước đang phát triển.

Thủ tướng Hun Sen của Campuchia, nắm quyền trong nhiều thập kỷ, phủ nhận có bất kỳ kế hoạch nào cho một căn cứ quân sự của Trung Quốc ở Campuchia sau khi ông Mike Pence viết thư bày tỏ quan ngại về vấn đề này.

Các quan chức Mỹ cho biết lần đầu tiên họ biết về các cuộc đàm phán giữa Trung Quốc và Campuchia về Ream khoảng năm 2018 nhờ bức thư từ ông Pence.

Mối nghi ngờ của họ tăng lên vào đầu năm 2019 khi Bộ Quốc phòng Campuchia lần đầu tiên yêu cầu, sau đó từ chối tài trợ của Hoa Kỳ để cải tạo các cơ sở tại Ream, theo các bức thư giữa hai chính phủ.

Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc cũng phủ nhận việc Bắc Kinh thiết lập sự hiện diện quân sự ở Campuchia và không trả lời yêu cầu bình luận.

Cho đến một thời gian ngắn trước khi Trung Quốc mở tiền đồn Djibouti, mà họ gọi là \”cơ sở hỗ trợ hậu cần\” của hải quân, Bắc Kinh liên tục phủ nhận việc có bất kỳ kế hoạch đặt căn cứ nào ở nước ngoài.Các quan chức Trung Quốc và Campuchia đã phủ nhận có bất kỳ kế hoạch nào về một căn cứ quân sự của Trung Quốc ở nước này. (Ảnh: TANG CHHIN SOTHY/AFP qua Getty Images)

Khi kết hợp các cơ sở của Campuchia với các tiền đồn quân sự của Trung Quốc ở Biển Đông, “về cơ bản bạn có một chu vi tam giác quyền lực ở toàn bộ lục địa Đông Nam Á”, Charles Edel, cựu cố vấn của Ngoại trưởng Hoa Kỳ cho biết.

Một quan chức Mỹ cho biết, sự hiện diện của Trung Quốc tại một trong hai cơ sở cũng sẽ “làm phức tạp thêm” khả năng Mỹ viện trợ cho Đài Loan nếu Bắc Kinh quyết định tấn công hòn đảo vì một số lực lượng Mỹ sẽ đến qua eo biển Malacca hoặc các vùng ngoài của Biển Đông.

Washington đã tìm cách xây dựng lại quan hệ với Campuchia trong thập kỷ qua, nối lại viện trợ vào năm 2007, thực hiện các cuộc tập trận chung và tài trợ cho các cơ sở Ream. Tuy nhiên, có vẻ như Phnom Penh đã ngả về phía Bắc Kinh và căng thẳng lại gia tăng khi Hun Sen siết chặt quyền lực.

Trong khi đó, Trung Quốc đã xâm nhập nhanh chóng, mang lại hàng triệu khách du lịch và hàng tỷ đô-la đầu tư và cho vay; phần lớn trong số đó là một phần của kế hoạch cơ sở hạ tầng toàn cầu Vành đai và Con đường của Bắc Kinh và tập trung xung quanh cảng nước sâu Sihanoukville, cách Ream khoảng 10 dặm.

Sân bay Dara Sakor này, sân bay lớn nhất Campuchia nhưng nằm ở tỉnh có dân số 200.000 người do Union Group, một công ty xây dựng nhà nước của Trung Quốc xây dựng. 

Công ty này cho biết họ là một phần của kế hoạch trị giá 3,8 tỷ USD để phát triển 36.000 ha (89.000 mẫu Anh) đất — bao gồm khoảng 20% ​​đường bờ biển của Campuchia — mà họ đã thuê vào năm 2008.

Phòng trưng bày của công ty tại Phnom Penh trưng bày kế hoạch xây dựng các khu du lịch 5 sao, sân golf, bến du thuyền, hai cảng container, khu công nghiệp công nghệ cao và “thành phố mới” gồm các khu dân cư sang trọng.

Tuy nhiên, cho đến nay, khu nghỉ dưỡng có sòng bạc và sân golf được hoàn thành vào năm 2014 đã không thu hút được nhiều khách du lịch. Đại diện của Union Group cho biết họ đã đánh giá thấp những khó khăn về giao thông và tin rằng sân bay sẽ đón 300.000 lượt khách Trung Quốc mỗi năm. Các quan chức phương Tây tỏ ra nghi ngờ.

Đường băng ở Campuchia “có vẻ dài hơn nhiều so với mức cần thiết cho bất kỳ mục đích thương mại hoặc máy bay thông thường nào, và chắc chắn dài hơn mức cần thiết cho bất kỳ sự phát triển khách du lịch nào được dự kiến ​​ở đó”, một quan chức tình báo Australia cho biết.

“Chúng tôi có một số lo ngại rằng Trung Quốc đang sử dụng cùng một vở kịch được sử dụng ở Biển Đông, tạo ra sự thật trên thực tế cho đến thời điểm quá muộn để không ai phản đối”.

Thủy Tiên